Chủ trương sáp nhập, hợp nhất các hợp tác xã (HTX) có quy mô nhỏ, hoạt động manh mún theo tinh thần của Luật HTX năm 2012 được Ban Chỉ đạo kinh tế tập thể huyện Giồng Riềng xác định là chủ trương lớn, nhằm mở ra một hướng mới, xóa bỏ được những hạn chế mà lâu nay làm cản trở sự phát triển của mô hình kinh tế tập thể, nhất là trong các HTX nông nghiệp như: chất lượng phục vụ thấp, tính ỷ nại trong cán bộ cao, hoạt động theo kiểu “trông chờ” là chủ yếu, người dân thiếu niềm tin và tính liên kết thấp…Trong những năm qua, Ban Chỉ đạo huyện cũng đã chỉ đạo quyết liệt trong việc tiếp tục đổi mới, khuyến khích phát triển hợp tác, xây dựng mô hình HTX điểm để nhân rộng trong toàn huyện.
Sáp nhập, hợp nhất hợp tác xã có quy mô nhỏ là chủ trương lớn của huyện Giồng Riềng, nhằm mở ra một hướng mới, xóa bỏ được những hạn chế mà lâu nay làm cản trở sự phát triển của mô hình kinh tế tập thể
Những năm qua, với tiềm năng và lợi thế về sản xuất nông nghiệp (diện tích đất nông nghiệp gần 60.000 ha, trong đó đất sản xuất 2 - 3 vụ lúa/năm là 44.000 ha), huyện đã tập trung đẩy mạnh phất triển HTX trong lĩnh vực nông nghiệp. Đến nay, huyện đã thành lập được hơn 120 HTX trong lĩnh vực này.
Mô hình HTX nông nghiệp đã góp phần giúp cuộc sống của người dân ở Giồng Riềng phát triển. Bộ mặt nông thôn, nhất là ở những xã đặc biệt khó khăn ngày càng khởi sắc.
Ngay sau khi Luật HTX năm 2012 có hiệu lực từ ngày 1-7-2013, Ban chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể huyện đã có kế hoạch chỉ đạo hướng dẫn thực hiện tổ chức lại HTX theo Luật với 6 bước, trong đó có chủ trương sáp nhập, hợp nhất các HTX quy mô nhỏ bước đầu đã có kết quả nhất định.
Kết quả rõ nét trong thời gian qua là việc các HTX có nhiều chuyển biến tích cực sau khi chuyển đổi như việc đầu tư mua máy móc, thiết bị hiện đại, bán tự động vào kinh doanh, dịch vụ phục vụ thành viên trong các khâu làm đất, cấy, gặt lúa; cung ứng vật tư nông nghiệp, tổ chức nhiều lớp chuyển giao KHKT vào trồng trọt và trong chăn nuôi; tổ chức ký kết bao tiêu sản phẩm nông nghiệp; làm “trọng tài” trong mua bán sản phẩm có giá thành thấp cung ứng cho thành viên của HTX; đội ngũ cán bộ được quy hoạch tinh gọn, nâng cao chất lượng và tăng thu nhập làm cho cán bộ yên tâm và trách nhiệm hơn trong công việc…
Nhiều HTX còn đứng ra thành lập các tổ, đội… để thực hiện các khâu dịch vụ có tính chất đặc thù, liên kết các nhóm hộ để cùng sản xuất, cung ứng, bao tiêu sản phẩm phù hợp với đặc thù của giai đoạn đầu chuyển đổi mô hình HTX mới.
Có thể thấy, việc triển khai thực hiện Luật HTX năm 2012 đối với việc tổ chức lại HTX, chuyển đổi mô hình kiểu mới hay sáp nhập, hợp nhất các HTX quy mô nhỏ thành công hay không là nhờ sự quan tâm chỉ đạo, vào cuộc của các cấp ủy, chính quyền các cấp và trách nhiệm của các ngành chức năng trong chỉ đạo và tham mưu. Trong đó, công tác tuyên truyền luôn giữ vai trò quan trọng và phải làm cho thành viên HTX hiểu được ý nghĩa, vai trò của HTX trong thời kỳ hội nhập, ứng dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất hàng hóa…
Bên cạnh đó, chính quyền các cấp phải là “chỗ dựa” tạo nhiều cơ hội để HTX đứng vững, phát triển mới phát huy được mô hình kiểu mới và hoạt động hiệu quả như tinh thần của Luật HTX năm 2012 đã ban hành.
Ngoài việc đẩy mạnh tuyên truyền, thay đổi nhận thức của cán bộ, lãnh đạo HTX và các thành viên về kinh tế tập thể, huyện còn có các chính sách hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX như: Hỗ trợ vốn; chính sách đất đai; hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ tầng; khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại; hỗ trợ giống khi gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh; hỗ trợ thành lập, tổ chức lại hoạt động, hợp nhất, sáp nhập, giải thể... các HTX.
Bên cạnh những hiệu quả trên vẫn còn rất nhiều HTX có quy mô quá nhỏ, hoạt động cầm chừng, chỉ thực hiện được một khâu dịch vụ cơ bản nên không thể phát triển mạnh. Nhiều HTX diện tích chỉ có từ 50 ha đến dưới 100 ha, chiếm khoảng 25%. Ở một số xã có từ 4 đến 5 hoặc 10 HTX nông nghiệp, kèm theo đó là bộ máy cán bộ cồng kềnh, lương rất thấp hoặc không có.
Tuy nhiên, từ đầu năm 2019 đến nay, huyện chỉ tổ chức hợp nhất, sáp nhập được 08 HTX có quy mô nhỏ lại với nhau. Theo đánh giá của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, bên cạnh kết quả trên, một số giải pháp về vốn, đất đai, kết cấu hạ tầng, đào tạo phát triển nguồn nhân lực, hỗ trợ ban đầu và xây dựng mô hình liên kết sản xuất chưa phù hợp với tình hình thực tế, dẫn đến việc triển khai trong công tác tuyên truyền còn nhiều hạn chế. Đồng thời, những năm gần đây, các chính sách về hỗ trợ kinh tế tập thể có nhiều thay đổi hoặc không thực hiện được.
Ngoài HTX có quy mô nhỏ, huyện vẫn còn một số HTX yếu kém kéo dài chưa giải thể được. Theo quy định của Luật HTX năm 2012, các HTX hoạt động yếu kém, chưa thực hiện chuyển đổi theo mô hình HTX kiểu mới hoặc ngừng hoạt động sẽ phải giải thể. Tuy nhiên, việc giải thể các HTX này lại gặp không ít khó khăn do vướng mắc trong việc xử lý tài sản, vốn chung và thanh toán các khoản công nợ còn tồn đọng gồm: Nợ thuế, nợ các tổ chức tín dụng, nợ các thành viên… Hơn nữa, một số HTX do ngừng hoạt động đã lâu nên hồ sơ, giấy tờ, con dấu, giấy đăng ký sản xuất, kinh doanh của HTX bị thất lạc hoặc bị mất; Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và thành viên của HTX mỗi người một nơi, nên không thành lập được Hội đồng giải thể.
Thêm một khó khăn nữa, theo quy định, muốn giải thể HTX, ngoài việc tổ chức đại hội thành viên, tổng kết tất cả các hoạt động, xin ý kiến thành viên về việc giải thể thì trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày ra quyết định giải thể, hội đồng giải thể cần có trách nhiệm thông báo việc giải thể tới cơ quan nhà nước, đăng báo địa phương nơi HTX hoạt động trong 3 số liên tiếp về việc giải thể… Tuy nhiên, phần lớn các HTX ngừng hoạt động đều không còn vốn chung để tiến hành các thủ tục giải thể này. Vì thế mà tình trạng các HTX ngừng hoạt động nhưng không thực hiện các thủ tục giải thể đã diễn ra trong nhiều năm nay, không được giải quyết triệt để.
Định hướng của huyện trong thời gian tới sẽ tiếp tục xây dựng kế hoạch thực hiện kiên quyết giải thể đối với các HTX ngừng hoạt động nhiều năm hay chuyển đổi hình thức hoạt động, còn quy mô nhỏ thì gom lại để xây dựng HTX có quy mô lớn hơn, từng bước