20 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 18-3-2002, Hội nghị lần thứ 5, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể (gọi tắt là Nghị quyết 13-NQ/TW). Khu vực kinh tế tập thể (KTTT), hợp tác xã (HTX) tỉnh Kiên Giang đã có nhiều chuyển biến tích cực. Nhiều mô hình mới, làm ăn có hiệu quả được hình thành; tư duy của bà con nông dân về HTX kiểu cũ dần mờ nhạt, thay vào đó là suy nghĩ tích cực và mong muốn tham gia vào HTX để phát triển.
Hằng năm, các cấp ủy, chính quyền đã quan tâm công tác tuyên truyền về kinh tế hợp tác
Sau khi Nghị quyết số 13-NQ/TW được ban hành, các nhiệm vụ phát triển KTTT, HTX gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp được Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh, các cấp ủy, chính quyền quan tâm chỉ đạo thực hiện; nhiều HTX được thành lập mới và hoạt động hiệu quả, đóng góp tích cực cho việc hoàn thành các chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực; nông-lâm-thủy sản phát triển tương đối toàn diện, tốc độ tăng trưởng khá cao cả về năng suất, chất lượng và hiệu quả; các chương trình, dự án kinh tế động lực được xác định chỉ đạo thực hiện và đạt kết quả quan trọng. Tuy nhiên, KTTT vẫn còn nhiều hạn chế, tỷ lệ đóng góp vào GRDP còn thấp; đa phần THT, HTX có quy mô nhỏ, hoạt động còn rời rạc, thiếu liên kết; phát triển chưa đồng đều giữa các lĩnh vực; một số tổ chức chưa nắm vững các nguyên tắc quản trị, công nghệ mới, không đủ khả năng cạnh tranh với các thành phần kinh tế khác...
Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT, Tỉnh ủy ban hành Chương trình hành động số 12-CTr/TU, ngày 30-7-2002 để triển khai thực hiện; đồng thời ban hành Chương trình số 23-CTr/TU, ngày 19-6-2012 về củng cố, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT giai đoạn 2012-2020; Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Kế hoạch số 215-KH/TU, ngày 03-7-2020 về việc tiếp thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX về việc tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT. Các quan điểm về phát triển KTTT nêu trong Nghị quyết số 13-NQ/TW được đưa vào Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh các nhiệm kỳ VIII, IX, X, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm giai đoạn 2006-2010, 2011-2015, 2016-2020 của Ủy ban nhân dân tỉnh và Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội của tỉnh đến năm 2020.
Hội đồng nhân dân tỉnh đã ban hành 03 Nghị quyết; Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành 27 văn bản cụ thể hóa các chủ trương có liên quan đến kinh tế tập thể và tổ chức triển khai thực hiện. Đồng thời, chỉ đạo các sở, ngành, đơn vị chức năng có liên quan và Ủy ban nhân dân cấp huyện thường xuyên đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về HTX. Rà soát, chỉ đạo, hướng dẫn các HTX đăng ký lại theo Luật hợp tác xã năm 2012 hoặc giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chuyển sang loại hình tổ chức khác; củng cố và nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX; thực hiện chính sách hỗ trợ của nhà nước cho hợp tác xã; xây dựng mô hình điểm về hợp tác xã, trọng tâm là lĩnh vực nông nghiệp... góp phần nâng cao nhận thức về KTTT, thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT.
Hằng năm, các cấp ủy, chính quyền đã quan tâm công tác tuyên truyền về kinh tế hợp tác. Hình thức quán triệt, tuyên truyền chủ yếu là lồng ghép vào các đợt học tập nghị quyết, tập huấn, họp báo tháng, sinh hoạt lệ, sơ tổng kết hằng năm của địa phương, đơn vị; xây dựng các cụm pano, áp phích, băng rol, khẩu hiệu, cấp phát tờ rơi, sổ tay... Liên minh Hợp tác xã tỉnh xây dựng kế hoạch tuyên truyền, học tập, quán triệt Nghị quyết và các chủ trương, chính sách có liên quan cho cán bộ, thành viên THT, HTX bằng nhiều hình thức, phong phú, đa dạng như lồng ghép trong các lớp bồi dưỡng cán bộ THT, HTX; các cuộc hội nghị, hội thảo, kết nối cung cầu và các buổi tọa đàm về phát triển bền vững KTTT, HTX. Kết quả đã tổ chức được 4.675 cuộc, với 288.061 thành viên THT, HTX, người lao động và người dân tham dự.
Trong quá trình thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW, Tỉnh ủy đã tổ chức 5 lần sơ, tổng kết. Thành lập Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển KTTT, HTX tỉnh để tham mưu giúp Ban Thường vụ Tỉnh ủy theo dõi, kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo phát triển KTTT, HTX; đồng thời chỉ đạo các huyện, thành ủy thành lập Ban Chỉ đạo cấp mình để lãnh đạo, chỉ đạo phát triển KTTT, HTX.
Có thể nói, công tác tuyên truyền, triển khai thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW được các cấp, các ngành quan tâm chỉ đạo, triển khai thực hiện; tạo được sự đồng thuận cao của các tầng lớp nhân dân, nhất là khu vực KTTT, HTX. Các cấp ủy, chính quyền và các tổ chức đoàn thể có sự quan tâm hơn trong việc lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện các nhiệm vụ phát triển KTTT, mà nòng cốt là các HTX. Từ đó, phong trào phát triển HTX có nhiều chuyển biến, khởi sắc; số lượng thành lập mới tăng theo từng năm, các HTX hoạt động yếu kém được củng cố, giải thể hoặc chuyển sang loại hình khác, chất lượng hoạt động có bước tiến bộ.
Phương thức tổ chức hoạt động của các HTX ngày càng tuân thủ theo các quy định của Luật Hợp tác xã năm 2012, phù hợp với kinh tế thị trường, giúp cho các HTX thực hiện gắn kết thành viên trong việc liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, giúp thành viên trở thành đối tượng, mắt xích tham gia vào các chuỗi liên kết sản xuất theo hướng an toàn, truy xuất được nguồn gốc; tạo được lợi ích kép, vừa giúp thành viên giảm chi phí, tăng hiệu quả sản xuất, tiêu thụ thuận lợi. Các HTX trong lĩnh vực phi nông nghiệp tích cực đầu tư vốn, trang thiết bị phục vụ sản xuất, kinh doanh, liên kết và tiêu thụ sản phẩm cho doanh nghiệp; các HTX nông nghiệp nhận thức rõ hơn về lợi ích khi hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp, để giảm chi phí đầu vào, ổn định đầu ra, hạn chế việc bị thương lái ép giá và tình trạng được mùa mất giá và được giá thì mất mùa. Đồng thời cũng giúp HTX tổ chức sản xuất kinh doanh hiệu quả, phát huy vai trò hỗ trợ phát triển kinh tế thành viên,... là yếu tố tích cực góp phần xây dựng nông thôn mới, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.
Qua 20 năm triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT, nhận thức của các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể và các tầng lớp nhân dân về phát triển KTTT, HTX được nâng lên; nhiều ngành, nhiều địa phương đã xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện và đạt kết quả tích cực, đa dạng trên các lĩnh vực. Công tác quản lý nhà nước về KTTT được tăng cường. Nội dung, phương thức hoạt động của các HTX có bước đổi mới, tổ chức thực hiện theo đúng Luật Hợp tác xã; số lượng các HTX hoạt động hiệu quả tăng lên rõ rệt, chiếm khoảng 58,2% đối với các HTX nông nghiệp và từ 50%- 75% với các HTX phi nông nghiệp; HTX từng bước giúp cho thành viên sản xuất có tổ chức, theo nhu cầu thị trường, gia tăng thu nhập, góp phần hoàn thành một số tiêu chí khác trong Bộ tiêu chí xã nông thôn mới của tỉnh. KTTT đã từng bước phát huy hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, nhất là sản xuất nông nghiệp, huy động được các nguồn lực xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo, nâng cao đời sống của nhân dân, xây dựng tình đoàn kết tương trợ lẫn nhau, giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, xây dựng và củng cố hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh.
HTX từng bước giúp cho thành viên sản xuất có tổ chức, theo nhu cầu thị trường, gia tăng thu nhập
Tuy nhiên, công tác quán triệt, tuyên truyền phổ biến chính sách, pháp luật về hợp tác xã chưa nhiều, hiệu quả chưa cao; nhận thức về pháp luật trong lĩnh vực KTTT, HTX của một số cấp ủy, cán bộ, đảng viên còn hạn chế. Một số cấp ủy, chính quyền địa phương chưa quan tâm đúng mức đến việc chỉ đạo xây dựng và phát triển KTTT; trong chỉ đạo, có lúc, có nơi còn buông lỏng, thiếu sâu sát. Công tác quản lý nhà nước về KTTT có mặt còn hạn chế. Trình độ quản lý, năng lực quản trị và khả năng tài chính, công nghệ, kỹ thuật của các HTX còn yếu; quy mô hoạt động của các loại hình KTTT còn nhỏ lẻ, sức cạnh tranh của các sản phẩm tạo ra còn thấp. Phần lớn đội ngũ cán bộ kỹ thuật, chuyên môn nghiệp vụ của HTX và cán bộ quản lý nhà nước phụ trách lĩnh vực kinh tế hợp tác chưa qua đào tạo cơ bản, chưa nắm chắc kiến thức về KTTT. Nhiều HTX chưa xây dựng kế hoạch, phương án sản xuất kinh doanh nên khó tiếp cận các nguồn vốn từ các tổ chức tín dụng. Việc liên kết giữa các tổ chức KTTT, HTX với nhau còn hạn chế; hiệu quả kinh tế, thu nhập của thành viên HTX còn thấp. Nhận thức và trách nhiệm của một bộ phận thành viên HTX còn hạn chế, còn tư tưởng sản xuất nhỏ, tự cung tự cấp, còn hoài nghi về hiệu quả của mô hình HTX. Nguồn lực của HTX chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi việc huy động các nguồn lực từ thành viên hợp tác xã để đầu tư sản xuất kinh doanh chưa nhiều, còn tư tưởng trông chờ sự hỗ trợ, cho vay của nhà nước.
Qua thực tiễn, để KTTT tỉnh nhà phát triển, cần dựa trên những bài học kinh nghiệm sau đây:
Một là, nhân tố hàng đầu quyết định sự thành công trong việc phát triển và nâng cao hiệu quả của KTTT là phải xác định đúng vai trò lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự quan tâm, lãnh đạo và quản lý của các cấp chính quyền. Bám sát quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, cụ thể hóa một cách sát hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương. Xây dựng và thực hiện tốt mối quan hệ phối hợp công tác giữa các cấp, các ngành và các đoàn thể để kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho KTTT.
Hai là, phát triển KTTT phải trên cơ sở nắm bắt nhu cầu của xã hội, nhu cầu của sản xuất và người lao động, gắn với việc xác định, nội dung mô hình KTTT, mô hình HTX phù hợp với từng đối tượng, từng địa bàn, loại hình sản xuất, lấy hiệu quả kinh tế làm trọng tâm, kết hợp với nhiệm vụ hỗ trợ kinh tế hộ phát triển và hiệu quả xã hội; tôn trọng và thực hiện đầy đủ các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX.
Ba là, làm tốt công tác quản lý nhà nước về KTTT, công tác tư vấn, hướng dẫn hỗ trợ; tập hợp các lực lượng, huy động cả hệ thống chính trị, mọi nguồn lực của toàn xã hội tham gia vào phát triển KTTT mà nòng cốt là HTX.
Bốn là, cán bộ có ý nghĩa quyết định đến phong trào và hiệu quả KTTT, vì vậy vừa phải khích lệ lòng nhiệt tình, tận tụy, tâm huyết, vừa phải đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ, vừa động viên, khen thưởng và có chế độ thù lao hợp lý để ổn định và xây dựng đội ngũ cán bộ HTX.
Năm là, nhà nước phải có những chính sách đồng bộ, mang tính khả thi cao, nhất là chính sách về đào tạo cán bộ (cả cho HTX và cán bộ quản lý kinh tế hợp tác ở địa phương), đầu tư kết cấu hạ tầng, chính sách về thuế, tín dụng, bao tiêu sản phẩm, ứng dụng khoa học và công nghệ… tạo môi trường pháp lý, điều kiện thuận lợi cho HTX hoạt động.
Sáu là, trong quá trình xây dựng HTX, bên cạnh việc tuân thủ những quy tắc của Luật Hợp tác xã, còn cần phải tìm hiểu điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội cũng như phong tục tập quán của từng địa phương; qua đó không những đáp ứng kịp thời yêu cầu xã hội mà còn đáp ứng nhu cầu phát triển trực tiếp của thành viên và cộng đồng dân cư địa phương.
