Việc phát triển mới hợp tác xã (HTX) từ các tổ hợp tác (THT) có rất nhiều thuận lợi, vì THT đã có sẵn các mối liên kết sản xuất giữa các thành viên, đây là một trong những nền tảng quan trọng để hình thành HTX và hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, vai trò của THT đang dần bị lãng quên do không có pháp nhân và công tác quản lý thiếu chặt chẽ.
Theo Nghị định số 77/2019/NĐ-CP thì THT là tổ chức có từ hai cá nhân trở lên cùng tự nguyện thành lập. THT không có tư cách pháp nhân và hình thành trên cơ sở hợp đồng hợp tác của các thành viên và có chứng thực của Uỷ ban nhân dân xã sở tại. Hơn nữa, THT là tổ chức thuộc loại hình kinh tế tập thể đang được khuyến khích phát triển tại các nước đang phát triển.
Việc phát triển mới HTX từ các THT có rất nhiều thuận lợi, vì THT đã có sẵn các mối liên kết sản xuất giữa các thành viên, đây là một trong những nền tảng quan trọng để hình thành HTX và hoạt động hiệu quả.
Theo thực tế trên địa bàn tỉnh cho thấy, số THT phát triển tốt đang là hướng đi đúng góp phần xóa đói, giảm nghèo, giải quyết việc làm, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế khu vực nông thôn.
Toàn tỉnh Kiên Giang hiện có hơn 2000 THT, các THT chủ yếu hoạt động theo các mô hình kinh doanh tổng hợp như: kết hợp dịch vụ sản xuất, cung cấp giống cây trồng, vật nuôi, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, kỹ thuật canh tác…
Cũng giống như HTX, việc tham gia THT giúp cho nông dân đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, giống cây trồng, vật nuôi theo hướng hàng hóa; giải quyết tình trạng sản xuất manh mún trong nông nghiệp và tạo ra khối lượng sản phẩm lớn đáp ứng yêu cầu thị trường.
Bên cạnh đó, đã thu hút được sự chú ý của nhiều hộ nông dân, vì thấy có hiệu quả, phù hợp với yêu cầu phát triển đa dạng ngành nghề trong nông nghiệp, nông thôn. Các THT hoạt động trên cơ sở được đảm bảo bằng tính tự nguyện, tự quyết định sự tồn tại và phát triển của mình thông qua hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Điều đáng nói ở đây là việc hình thành các THT là tự nguyện, ít trông chờ ỷ lại vào nguồn vốn đầu tư của nhà nước. Các thành viên trong THT trao đổi kiến thức khoa học kỹ thuật để ứng dụng vào sản xuất, thu hoạch và thu nhập kinh tế được nâng lên.
Tuy nhiên, vai trò của THT đang dần bị lãng quên do không có pháp nhân và công tác quản lý thiếu chặt chẽ
Các THT đóng vai trò rất quan trọng vào việc giải quyết giữa sản xuất nhỏ, manh mún với sản xuất hàng hoá lớn, đáp ứng được yêu cầu của CNH-HDH; là cơ sở nền tảng để hình thành các HTX. Ngay trong hoạt động của các HTX kiểu mới thì các THT cũng tồn tại và là những “ vệ tinh” quan trọng làm cho sự sinh sống của HTX ngày càng lớn mạnh.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, khi còn đảm nhiệm chức Phó Thủ tướng từng có ý kiến “bên cạnh việc phát triển HTX, cần chú ý đến mô hình THT, đây là nguồn để phát triển lên HTX, đảm bảo cho mục tiêu 15.000 HTX đến năm 2020” (trích từ nguồn báo Chính phủ - Năm 2018).
Hiện tại, có những THT dịch vụ nông nghiệp làm rất tốt việc liên kết cung ứng dịch vụ cho thành viên. Các THT này, được hình thành có thể là độc lập hoặc trực thuộc HTX.
Nếu thành lập THT độc lập sẽ tạo cho THT có tính tự chủ rất cao về kế hoạch, phương án hoạt động sản xuất kinh doanh; phát huy được tính gắn bó, chia sẻ trong cộng đồng; cạnh tranh tốt hơn với các tư thương hay tổ chức hoạt động cùng lĩnh vực; tạo ra sự liên kết, gắn bó chặt chẽ. Từ đó kích thích tổ chức này tăng cường tư duy và phát huy tối đa sức sáng tạo của tất cả các thành viên; nắm bắt tốt hơn nhu cầu của thị trường trong từng thời kỳ để đưa ra kế hoạch tiêu thụ, từ đó tác động trực tiếp đến các hộ thành viên trong việc trồng cây gì, số lượng bao nhiêu, mẫu mã sản phẩm.
Khi THT thương mại hình thành và đi vào hoạt động sẽ là cầu nối giữa các công ty, doanh nghiệp với các hộ nông dân, từ đó đem lại hiệu quả cho không chỉ cho thành viên THT và các hộ, cá nhân sản xuất nông nghiệp mà còn đem lại sự đảm bảo chắc chắn cho những đối tác là các công ty, doanh nghiệp vì sẽ tránh được tổn thất về kinh tế, khắc phục tình trạng một số công ty, doanh nghiệp khi ký hợp đồng với THT về việc thu mua sản phẩm, hàng hóa của các hộ nông dân nhưng đến vụ thu hoạch thì bà con nông dân đem bán sản phẩm ra thị trường tự do với giá cao hơn hoặc ngược lại khi giá cao thì công ty, doanh nghiệp bỏ không thu mua sản phẩm nông nghiệp của các hộ nông dân nữa làm cho mất lòng tin giữa hai bên.
Mặc dù vậy, vai trò của THT đang dần dần phai nhạt, nhất là theo Nghị định mới THT hình thành chỉ trên cơ sở hai thành viên. Từ đó dẫn đến tình trạng gần như yếu thế về vốn góp, tính tập thể hạn chế. Chính quyền cơ sở ít quan tâm đến vận động hình thành THT mà chỉ quan tâm đến xây dựng HTX để đảm bảo tiêu chí nông thôn mới. Không có cơ quan kiểm tra, kiểm soát, theo dõi hoạt động của THT, có trường hợp “tự thành lập và tự giải tán…Chính vì thế, hoạt động của THT đến nay đa phần chỉ là những “con số” không có địa chỉ, rất khó chăm bồi để làm nền tảng vững chắc cho việc thành lập HTX và hơn nữa.
